Төр Төмбөгөр
– ТЭРЭЭР ХОЁР ХҮНТЭЙ ХЭЛТЭСТ ЗОРИУЛЖ 820 САЯ ТӨГРӨГӨӨР БАЙР БАРИУЛНА –Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн дарга бөгөөд ХАХНХ-ын сайд С.Эрдэнээс асууя. Энэ мөнгө угаах бизнес үү эсвэл танд өөр тайлбар бий юү. 2015 оны төсвийн хуулийг дагалдан батлагдсан Нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгөөр 2015 онд санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, барилга байгууламжийн жагсаалтыг харвал ийм асуулт урган гарч ирнэ. Өөрөөр хэлбэл, энэ онд нийгмийн даалтгалын хөрөнгөөр нийтдээ найман тэрбум төгрөгөөр барилга барихаас гадна, их бага хэмжээний засварын ажлыг хийхээр төлөвлөжээ.
Уг жагсаалтад дурдсанаар Налайх, Баянзүрх, Баянгол, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй дүүрэгт Нийгмийн даатгалын хэлтсийн байр шинээр барихаар тусгаж, нийт төсөвт өртгийг дөрвөн тэрбум 862 сая төгрөгөөр тооцсон байх юм. Тодруулбал, Налайх дүүрэгт нийгмийн даатгалын хэлстийн байр шинээр барихад нийт тэрбум төгрөг шаардлагатай гэж үзсэн бол энэ оны төсөвт 484 саяыг нь Баянзүрх дүүргийнхийг мөн л тэрбум гаруй төгрөг гэж тооцоолсноос 882 саяыг, харин Баянгол дүүргийн байрыг барихад 820 сая төгрөг болно гэж тооцоолсон бол энэ оны төсөвт 303 сая төгрөгийг нь суулгуулсан байна. Түүнчлэн Чингэлтэй болон Сонгинохайрхан дүүргийн байрыг шинээр барихад тус бүр 820 сая төгрөг шаардлагатай гэж үзсэн бөгөөд энэ хоёр байрны мөнгийг 2015 оны төсөвт зуун хувь тусгуулсан байх жишээтэй. Харин хамгийн хачирхалтай нь Баянзүрх дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэс түрээсийн байранд байгааг эс тооцвол бусад нь өөрийн гэсэн байртай бөгөөд 2011-2013 онд ашиглалтад орсон шинэ байрнууд өдгөө ч үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Гэтэл төсөвт ингэж мөнг суулгуулсны учрыг Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн дарга С.Эрдэнэ л нарийн тайлбарлах болов уу. Эсвэл одоо ашиглаж байгаа байрууд нь хуучирч муудсан гэж үзвэл төсөвт суулгахдаа “Засвар” бус “Шинээр барих” гэж тодотгосон байгаа нь анхаарал татаж байгаа юм. Үйл ажиллагаа явуулж байгаа байрыг шинээр барина хэмээн мөнгө суулгуулж байгааг мөнгө угааж байна гэж харахаас өөр аргагүй Үнэндээ төсөв хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүд зөвхөн төсвийн хуульд л анхаарал хандуулдаг болохоос дагалдах хуулиудыг төдийлөн анхаардаггүй. УИХ-ын дарга “Дагалдах хууль шүү” хэмээн анхааруулдгийг эс тооцвол. Гэтэл энэ сиймхийг эрхэм сайд сайтар тооцоолсон бололтой юм. Дагалдах хуульд байгаа барилгыг “Байхгүй гэж тооцож, төсөв батлуулаад авсныг сүүхээтэй хүний хийх ажил гэхээс өөрөөр хэрхэн тайлбарлах билээ.
Нийгмийн даатгалын хөрөн- гөөр санхүүжих ажил, арга хэмжээг үргэлжүүлэн харвал нэг сумын төвд 820.4 сая төгрөгөөр аанай л Нийгмийн даатгалын хэлтсийн байр шинээр барина гэнэ. Нийслэлд нэг байр барихтай тэнцэх хэмжээний мөнгөөр шүү дээ. За яахав бүсийн нэмэгдэл зэргийг тооцвол нийслэлийнхтэй ижил хэмжээний өртгөөр байр барьж болох ч сумын нийгмийн даатгалын ажилтан гэж хэдэн хүн байдаг вэ. Тэдэнд төсөв хөрөнгийн хүрэлцээ хэцүү байгаа үед тусад нь байр барьж өгөх ямар шаардлага байна вэ. Нийгмийн даатгалын тухай хуулиар энэ оны төсөвт Архангай аймгийн Хайрхан суманд 820.4 саяар Нийгмийн даатгалын тасгийн байрыг шинээр барихаар зэхэж байна. Гэтэл тухайн сум, орон нутгийн хүн амын Нийгмийн даатгалын хөрөнгөөр тооноос хамаараад нэг суманд дээд тал нь 2-3 хүн л нийгмийн даатгал хариуцан ажилладаг байна. Түүнчлэн бас нэг асуудал нь тасаг гэх нэрийн дор мөнгө луйдардах арга ч байж болохоор байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, тэртэй тэргүй тухайн суманд нийгмийн даатгалын байр байсаар атал юуны учир тасагт зориулж байр барих гэж байгаа нь сонин. Үнэндээ тасаг гэдэг нь хэлтсийн нэг нэгж. Хэдхэн хүнд зориулж байр бариад байх хэмжээний илүүдээ гарсан төсөв манай улсад бий гэж үү. Тэдэнд 820 саяыг зарцуулах нь улс эх оронд тэгтлээ тугламдсан асуудал мөн гэж үү. Эсвэл С.Эрдэнэ сайдын төрсөн нутаг учраас ингэж илүү эрх ямба эдлэх ёстой хэрэг үү Энэ мэтчилэн Ховдын Булган Өмнөговийн Ханбогд Сэлэнгийн Алтанбулаг зэрэг зургаан ч суманд Нийгмийн даатгалын тасгийн барилга барихаар төсөв нь хэдийнэ батлагдаад байна. Гэтэл Дархан-Уул аймгийн Дархан сум өөрийн байртай атал мөн л шинэ барилга барихаар 314 сая төгрөг батлуулсан байх жишээтэй.
Нийгмийн даатгалын салбарт энэ онд зарцуулах найман тэрбумын зардалд актлагдсан Баянзүрх Баянгол дүүргийн нийгмийн даатгалын байрыг буулгахад нийтдээ 192 саяыг зарцуулах бол хуучин байруудад их засвар, гадна тохижилт хийхэд нэг тэрбум гаруй төгрөг “хийсгэхээр” болоод байна Нийгмийн даатгалын хөрөнгөөр тэрбум гаруй төгрөгийн ажил хийх бол дийлэнх нь их засварын ажил байна. Жишээлбэл, Баянхонгор аймгийн Баянхонгор сумын байранд 210 сая төгрөгөөр их засварын ажил хийнэ гэнэ. Түүнчлэн энэ дунд ашиглалтад ороод удаагүй байгаа барилгад их засвар хийхээр тусгасан байгаа юм. Тодруулбал Дорноговь аймгийн Замын-Үүдэд 2011 онд ашиглалтад оруулсан байранд гуравхан жилийн дараа 60 саяын өртөг бүхий засвар хийх гэж байх жишээтэй. Харин нийгмийн даатгалын салбар энэ онд шинээр тоног төхөөрөмж худалдан авахад гурван тэрбум төгрөг зарцуулахаар төсөв батлуулаад байна. Үүнд нийгмийн даатгалын үйлчилгээний цахим машинаас авахуулаад даатгалын байгууллагуудын иж бүрэн комьпютер худалдан авахаар тусгажээ. Бүр илүү тодруулбал, аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтэст 1.5 тэрбум төгрөгөөг зөвхөн компютер авах гэж байна. Гэтэл худалч хүнд нийгмийн даатгалын хэлтсийнхэн комьпютер, тоног төхөөрөмжөө жил бүр шинэчилж байдгийг хэлэх хүн олон байна. Яасан шинэчилж дуусдаггүй газар вэ. Эсвэл жил бүр төсөвт мөнгө суулгуулж эд хогшил аваад байхаар тийм олон хүнийг С.Эрдэнэ сайд салбартаа авчихсан хэрэг үү. Бас нэг анхаарал татах зарцуулалт нь машин Тодруулбал, энэ онд нийгмийн даатгалын салбарт нийслэл болон Өвөрхангай, Төв, Дорноговь Говьсүмбэр, Завхан, Сүхбаатар аймагт автомашин худалдан авахаар зэхэж байгаа аж. Харин эдгээр машинд төсвөөс 645 саяыг зарцуулна. Харин энэ мөнгийг хувааж үзвэл тус бүр нь 90 орчим сая төгрөгийн өртөг бүхий машин авахаар тооцоолжээ. Гэтэл 90 саяын машин гэвэл үйлчилгээнийх бус том оврын жийп машины өртөг харагдаж байгаа юм. Гал команд эмнэлгийнх нь машин хүрэлцэхгүй байхад нийгмийн даатгалынхан жийп хөлөглөх хэрэг үү.
Монгол Улсын 2014 оны төсвийн татварын орлого нэг их наяд төгрөгөөр тасарсан, энэ онд мөн дээрх хэмжээгээр тасрах нь тодорхой болсон тул УИХ 2015 оны төсвийн хуульд тодотгол хийхээр хэлэлцэж эхлээд байна. Ингэж төсвийг тодотгохдоо төр иргэдийнхээ нуруун дээрх ачааг улам нэмэгдүүлж, халамжийн бодлогоос татгалзах, төрөл бүрийн татвар нэмэх зэргээр төсвийн орлогыг нөхөх бодлого барьж байгаа нь нууц биш. Байдал ийм хүнд байхад 2015 оны төсвийг ямар байдлаар баталсныг сөхөж харвал зөвхөн нийгмийн даатгалын салбарт тэвчиж болохоор найман тэрбум төгрөгийн зардал багтсан байх юм. Дарга, сайд нарын тоог цөөлж, унаа бүү хэл, бензинийх нь мөнгийг өөрсдөөс гаргуулах талаар ярилцаж байхад С.Эрдэнэ сайдын салбарт төрийн бодлого хамаагүй бололтой. Тэд энэ онд хэчнээн шинэ байртай болж, хэдэд нь их засвар хийхээр зэхэж байгааг та сая харлаа. Ингээд ч болоогүй энэ онд нийслэлээс гадна зургаан ч аймгийн нийгмийн даатгалын хэлтэс тусдаа машинтай болох нь. Үнэндээ эдийн засгийн хүндрэлтэй, иргэдийн амьдрал хэцүү, хаана хаанаа бүсээ чангалах шаардлага тулгараад байгаа энэ үед С.Эрдэнэ сайд өөр бодлогоор ажиллах төлөвлөгөөтэй байна уу гэж харахаас өөр аргагүй Хэрвээ үгүй бол С.Эрдэнэ сайд Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн даргын хувьд боломжтой зардлыг танаж болох байлаа Үнэндээ танахаас гадна тусдаа байртай дүүргүүдэд шинээр барилга барина хэмээн их хэмжээний мөнгө батлуулаад байгааг мөнгө угааж байна гэж харахаас аргагүй Салбарын сайд хэнэг ч үгүй Энэ онд цалин, тэтгэврийг нэг төгрөгөөр нэмэх боломжгүй” гэж ард иргэддээ хэлчихээд хөшигний цаана ийм ажил хийж байгаа нь харамсалтай. Салбар толгойлж, хууль батлалцаж суугаа хүний хувьд хэдэн төгрөгийн төсвийг ямар зүйлд зарцуулах гэж байгааг мэдээгүй гэвэл эндүүрэл болно. Угтаа тэвчиж болох бүх зардлыг боломжоороо хэмнэх учиртай сайд бол С.Эрдэнэ. Төсвийн орлогын тасалдлын горыг иргэд, тэр дундаа төрөөс тодорхой хэмжээний халамж хүртдэг хэсэг нуруундаа үүрч, төрөл бүрийн халамжаа хасуулах гэж байгаа энэ үед С.Эрдэнэ сайд л эмзэглэж суумаар. Үнэндээ жирэмсэн болон хөхүүл эмэгтэй, одонтой эхчүүдэд төрөөс олгодог тэтгэмжийг хасахыг хамгийн ихээр эсэргүүцэх учиртай хүн нь яах аргагүй энэ хүн. Тодорохой салбар хариуцаж байгаа хүний хувьд түүнд энэ зэргийн эмзэглэл баймаар. Гэтэл салбарын сайдын хувьд энэ талаар огт дуугараагүй атлаа хэдэн тэрбумын төсөвт батлуулчихаад сууж байгаагийн цаана юу нуугдана вэ.
