Төр Төмбөгөр-Шүүх засаглалд тавьсан олон улсын дүн ч гэж хэлж болно-
Эдийн засаг өсөж, зээлжих зэрэглэл ахин, валютын ханш тогтворжсон энэ үед Олон улсын санхүүгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллага ФАТФ-аас монгол улсыг саарал жагсаалтад орууллаа. Үүнтэй зэрэгцээд амралтын өдрүүдэд валютын ханшид савлагаа үүсэж эхэлсэн. Мөн гадаад гүйлгээнд хяналт тавих нөхцөл байдал үүслээ гэх мэдээлэл олон нийтийн сүлжээгээр хөвөрч байна.
Тэгвэл монгол улсыг хяналтдаа оруулсан ч ямар нэгэн эдийн засаг, санхүүгийн хориг арга хэмжээ байхгүй, эрчимтэй хөндлөнгийн хяналт шаардахгүй гэдгийг ФАТФ тайландаа дурджээ. Эдийн засаг өсөлттэй байгаа ч саарал жагсаалтад оруулсан цаад шалтгаан нь Оюутолгойн гэрээнд өөрчлөлт оруулна гэж эрх баригчид ярьж эхэлсэнтэй холбоотой гэдгийг зарим эх сурвалж хэлж байна. Манай улс өмнө нь 2013 оны сүүлчээр саарал жагсаалтад багтаж, Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газар дубайн гэрээ байгуулахын өмнө гарч байжээ. Харин энэ удаагийн парламент Оюутолгойн гэрээний хэрэгжилтийг шалгах ажлын хэсэг байгуулсан. Ажлын хэсэг гаргасан дүгнэлтдээ “Оюутолгойн гэрээг зайлшгүй өөрчлөх хэрэгтэй” гээд байгаа юм. Энэ утгаараа УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан ажлын хэсгийн дүгнэлтээс улбаалж Оюутолгойн гэрээг өөрчлөх ёстой гэх байр суурь шийдвэр гаргах түвшинд хүчтэй яригдах болсон.
Уг гэрээг өөрчлүүлэхгүй байх нь хөрөнгө оруулагчдад ашигтай учир саарал жагсаалтад оруулахад цаагуураа түлхэц болсон гэх. Гэхдээ манай санхүүгийн механизмын хувьд алдаа байсан уу гэвэл байсан. ФАтФ бол дэлхийн мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх стандартыг тогтоодог Засгийн газар хоорондын байгууллага. Тодруулбал, олон улсын санхүүгийн системд эрсдэл учруулж буй учир дутагдалтай асуудлыг засаж залруулахын тулд тухайн улс орнуудтай хамтран ажилладаг газар. Манай улсын хувьд эдийн засаг өсөлттэй байгаа ч 2015 онд Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль баталж, өршөөлөөр 34 их наяд төгрөгийг ил гаргасан нь эдийн засгаасаа давсан мөнгө угаасан явдлыг хуульчилж хамгаалсан гэж үзэх шалтгаан болжээ.
Энэ талаар УИХ-ын эдийн засагч гишүүдийн нэг Б.Жавхлан “саарал жагсаалтад оруулж буй үндэслэлүүдийг уншиж байхад нэгдүгээрт, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулиар манай эдийн засаг руу орж ирж байгаа мөнгө нь манай улсын ДНБ-ээс давсан гэсэн байна билээ. Хоёрдугаарт, 2007 оноос хойш баталсан хуулиудыг амьдрал дээр хэрхэн хэрэгжүүлсэн, ямар арга хэмжээ авсан нь хангалтгүй байна гэсэн. Гуравдугаарт, арилжааны банкуудаас гадна зөвшөөрөлтэй, зөвшөөрөлгүй хяналтгүй мөнгөн урсгалууд багагүй хэмжээнд байна. Үүнийгээ хянадаг бол гэсэн байсан. саарал жагсаалтад орлоо гэхэд богино хугацаанд засаж эдийн засагтаа “шок” авахгүйгээр яаж гарах вэ гэдэг л чухал байна” хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн. Эдийн засаг сүүлийн жилүүдэд их тэлж буй. Үүнийг дагаад манайд орж ирж байгаа мөнгөн урсгал нэмэгдэж, тэр хэрээр хяналт сайн тавьж чадаагүй байхыг үгүйсгэхгүй. Энэ хүрээнд ОУВС-гаас манайд хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрийн хүрээнд арилжааны банкуудад хийсэн актив хөндөгджээ.
Тодруулбал, арилжааны банкууд активаа нотолж чадаагүй нь саарал жагсаалтад орох нэг болзол болсон байна. Арилжааны банкууд 700-гаад тэрбум төгрөгөөр активаа нэмэгдүүлсэн ч 500 тэрбумын эх үүсвэрээ баталж чадаагүй аж. Гэтэл монголбанкны ерөнхийлөгч 700 тэрбум төгрөгийн активын нэмэгдэлд гарын үсэг зурсан байна. манай банк санхүүгийн зах зээл жижиг, савлагаатай, тогтворгүй. Үүнээс улбаалаад банкуудын санхүүгийн зардлыг өсгөж, ашиггүй болж ирсэн учраас гүйлгээ хумигдаж байгаа хэрэг. Энэ нь саарал жагсаалтад орох нэг шалтгаан уу гэвэл мөн. Монгол улс мөнгө угаах, терроризмтэй тэмцэх хуулийг 2007 онд баталсан. Гэвч гаргасан хуулиа дагаж мөрдөх тал дээр манайх алдсан. өмнө нь бид бас саарал жагсаалтад орох үед яаралтай арга хэмжээ аваад гарч байв.
Түүнээс хойш энэ том асуудлыг чухалчилж ач холбогдол өгөх ёстой байтал жижиг түвшинд анзаарахгүй явж ирснээр өнөөдрийн нөхцөл байдал үүссэн гэж хэлж болно. Маш товчхондоо, 2016 оноос хойш зээлжих зэрэглэл өсөж, эдийн засаг сэргэн дампуурлаас гарсан ч өмнөх үзүүлэлтүүд “гай” дуудлаа. улсаараа, нийтээрээ хохирч байгаа бодит жишээ энэ. Саарал жагсаалтад орохоос урьтаж Үй олноор хөнөөх зэвсэг үл дэлгэрүүлэх болон терроризмтой тэмцэх тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг парламент өнгөрсөн долоо хоногт парламент баталсан ч шийдвэр гаргах үйл явцад нөлөөлж чадсангүй. Одоо бид санхүүгийн байгууллага болон санхүүгийн бус бизнес эрхлэгч нарт тавих хяналт шалгалтын механизмыг тодорхой болгох шаардлага үүсэж байна. Мөн мөнгө угаах гэмт хэргийн олон төрлөөр мөрдөн шалгах үйл ажиллагаа явуулж шүүхээр шийдвэрлүүлсэн байдал хангалтгүй байгааг засаж залруулахыг ФАтФ-ын зөвлөмжид дурджээ.
Тэгэхээр Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хуульд цаг алдалгүй нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ёстой болж байна. Цаашлаад мэдүүлээгүй, хуурамчаар мэдүүлсэн бэлэн мөнгийг хураан авах, битүүмжлэх, зөрчил гаргасан этгээдэд хариуцлага хүлээлгэх, уг хариуцлага нь гаргасан зөрчилтэй нийцсэн, дахин үйлдэгдэхээс сэргийлсэн шинжтэй байх шаардлага үүсжээ. ФАтФ аас монгол улсад өгсөн даалгавруудыг биелүүлж, энэ мэт зөрчлийг богино хугацаанд арилгаснаар саарал жагсаалтаас бид гарах боломжтой. ФАтФ жил бүрийн хоёр, зургаа, аравдугаар сард хуралддаг. Ирэх жилийн хоёрдугаар сар гэхэд манайх дээрх зөрчлүүдээ арилгавал энэ жагсаалтаас гарах бүрэн боломжтой.
Ингэхийн тулд эхлээд ирэх оны төсөвт анхаарах ёстой. Засгийн газраас 2020 оны монгол улсын нэгдсэн төсвийн төслийг боловсруулахдаа гол эрсдэлүүдийн нэгээр саарал жагсаалтыг онцолж байсан. Манай улс нэгэнт эрчимтэй хяналтад үлдсэн учраас төсвийн орлого, зарлагаа харах шаардлага үүсэж байна. Дээрээс нь бид саарал жагсаалтад байгаад байвал олон улсын зээлжих зэрэглэл тогтоодог агентлагууд манай зэрэглэлийг бууруулах магадлал өндөр. Энэ нь эргээд гадаад зах зээлээс мөнгө босгоход эрсдэл дагуулах хор урхагтай. Бидэнд хүлээгдэж буй бондуудын төлбөр 2021, 2022, 2023 онд бий учир саарал жагсаалтаас богино хугацаанд гарах чиглэлд монгол улс бодлого,шийдвэрээ чиглүүлж ажиллахаас өөр гарц үлдсэнгүй.
Эх сурвалж: Үндэсний шуудан сонин
