Ё.Лхагвасүрэн: Үндэслэлгүй мэдээллийг түгээвэл гэмт хэргийн хамтран оролцогчоор тооцогдоно

Тайланд улсын Засгийн газраас интернэт дэх худал, үндэслэлгүй мэдээллийг багасгахын тулд “Шейр хийхээсээ өмнө бод, шалга” хэмээх аяныг эхлүүлж улс даяар цахим гэмт хэргийн нэг төрөлтэй тэмцэж байна. Зөвхөн Тайланд ч бус дэлхийн бүхий л улс орон цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэж байна. Монгол Улсад шинэ төрлийн гэгдэх энэ хэргийн нэр, төрөл өдөр ирэх тусам өсч, тэр хэрээр хохирлын хэмжээ ч нэмэгдэж байна. Энэ асуудлаар ЦЕГ-ын Хэвлэл мэдээллийн төвийн ахлах мэргэжилтэн, цагдаагийн хошууч Ё.Лхагвасүрэнтэй ярилцлаа.

-Цахим мэдээлэл гэдэг зүйлийг авч үзэхийн тулд цахим орчинд хүмүүс хэр хэмжээгээр хандаж байгаагаас эхэлбэл зөв байх. Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос гар­гасан сүүлийн судал­гаагаар зөвхөн 3G буюу утаснаас интернэтэд ордог хэрэглэгч 800 мянга орчим, суурин интернэт хэрэглэгч нэг сая орчим байгааг тогтоосон. Хүн амын гуравны хоёр хувь нь ямар нэгэн хэм, хэмжээгээр өдөр тутам интернэт орчинд мэдээ мэдээлэл авч байна гэсэн үг. Энэ бол хэрэглээний хувьд өндөр тоо. Тиймээс иргэд цахим орчинд гэмт хэрэг зөрчилд өртөхгүй байх тал дээр зайлшгүй анхаарах шаардлагатай.

-Хамгийн түрүүнд интернэт орчинд хүний эрхийг хүндлэх хэрэгтэй. Хүний эрх гэдгийг бодит зүйлээр ойлгоод байна. Заавал бие, биетэйгээ тулж уулзаж хэл амаар доромжлох эд хөрөнгөд нь халдсанаар эрхэнд нь халдаж байна гэж ойлгодог бол интер­нэт орчинд бусдыг үндэс­­лэл­гүйгээр гутаан доромж­лох, гүтгэх явдал нэлээд гарч байна. Хэрэв та хүний эрхэнд халдвал Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 110, 111 дүгээр зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг хүлээнэ гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ямар нэгэн мэдээ мэдээллийг постлох гэж байгаа бол энэ нь таны нэр хүндтэй холбоотой асуудал учир тухайн байгууллага, хувь хүнээс лавлаж үнэн худлыг мэдэж цааш түгээх ёстой. Үндэслэлгүй мэдээллийг түгээх нь гэмт хэргийн хамтран оролцогчоор тооцогдоно. Үндэслэлгүй мэдээлэл тарааснаас хойш нийгэмд дуулиан болсон асуудал гарсан. “Шил архиар хүүхдээ зарна” гэсэн мэдээлэл нийгмийг айдаст автуулсан. Гэтэл хуурамч мэдээлэл болох нь тогтоогдон одоо шалгагдаж байгаа. Мэдээлэл тавьсан иргэн өөрөө хариуцлага хүлээх хэмжээнд хүрээд байгаа.

-Нэгэнт интернэтийн хөгжил явж байгаа учраас саар тал ч байна. Иргэдийн итгэмтгий, хайхрамжгүй байдлаас үүдэж гэмт хэрэг үргэлжлэх хандлагатай болоод байна. Тухайлбал, оны өмнө болон саяхан интернэт орчинд бусдын фэйсбүүк хаягийн нууц үгийг нь хакердаж эзнийх нэрийн өмнөөс бусад руу мөнгө зээлэх хүсэлт тавиад өөрийнхөө данс руу мөнгө шилжүүлж бага бус хэмжээний хохирол учруулсныг Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаныхан илрүүлээд шалгалтын ажиллагаа үргэлжилж байна. Хальт таньдаг, зүс царайг нь үзээгүй хараагүй гэхдээ фейсбүүкээр дотно болсон хүмүүст мөнгө төгрөгийн асуудал дээр болгоомжтой хандах зайлшгүй шаард­лага­тай. Бага насны хүүхдүүдийн фэйсбүүк хэрэглээ өндөр байна. Үүнд эцэг эхчүүд анхаарал тавих шаард­лагатай байна. Интернэт орчинд төдийлөн сайн мэдлэггүй хүүхэд ямар мэдээлэл түгээж, авч байгаа нь эрсдэлтэй.

-Гэмт хэрэгтнүүд аж ахуйн нэгжийн байнгын харьцдаг сайтыг олж аваад яг байнгын харьцдаг сайтыг ижилхнээр дуурайлгаж хийгээд байгууллагын цахим шууданд санал ирүүлдэг. “Өнөөдрөөс эхлээд энэ линкээр орж мэдээллээ аваад манай байгууллагатай харьцаарай. Өмнө нь та бүхэнтэй ажиллаж байсан хүн ийм шалтгаанаар ажлаа өөрчлөх болсон учраас өнөөдрөөс эхлээд тантай өөр хүн харьцах болсон” гэх маягаар санал ирдэг. Байгууллагын хайхрамжгүй байдлыг далимдуулаад нөгөө мэйл хаягаар харьцаж байгаад их хэмжээний бараа захиалах болоход өөр данс явуулаад мөнгийг нь авч залилдаг арга юм. Хэрэв гэнэт таны харьцдаг менежер, дансны дугаар хоёр гэнэт өөрчлөгдсөн тохиолдолд интернэт худалдааг түр зогсоож болж өгвөл биечлэн очиж дахин гэрээ хийх, эсвэл утсаар өмнөх холбогдож баталгаажуулсны дараа худалдаагаа хийх хэрэгтэй. Энэ бол олон улсын төвшинд болж байгаа гэмт хэрэг.

-Цагдаагийн байгуул­лагаас шинэ төрлийн гэмт хэргүүд гэж нэрлэгдэж байгаа цахим орчинд үйлдэгдэн гардаг гэмт хэргүүдээс урьдчилан сэргийлэх таслан зогсоох, илрүүлэх чиглэлээр нэлээдгүй арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Эрүүгийн цагдаагийн газарт Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэс гэж байгаа. Энэ хэлтэс дээр цахим орчинд үйлдэгдэн гарсан гэмт хэргийг илрүүлэх үйл ажиллагаа хийгдэж байгаа. Интернэт орчинд аюулгүй байх, аюулгүй мэдээ мэдээлэл солилцох, ямар нэгэн хүнтэй харьцахдаа юуг анхаарах вэ гэдэг тал дээр гудамжны лед дэлгэцэн дээр болон хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сошиал ертөнц сурталчилгааны богино хэмжээний кино хэвлэмэл материалуудыг тарааж байна. Иргэд хамгийн түрүүнд интернэт соёлд суралцах хэрэгтэй байна.