Төр Төмбөгөр
Монголчуудын мартах эрхгүй, мартаж болохгүй хүн бол төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Юмжаагийн Цэдэнбал юм. Монголын төрийг 44 жил удирдахдаа эгэл малчныг эрдэмтэн, эрдэм номтныг соён гэгээрүүлэгч болгох ухаанаас ухаан ургуулж улс орноо хөтөлж, жолоодож явсныг нь хойч үе маань мэдэх ёстой билээ. Гэвч өнөөдөр бидний дунд Ю.Цэдэнбалын гэх тодотголтой зүйл бараг үгүй болж байгаа нь жаахан баримт, түүхийн гэх улбаатай бүхнийг устгаж, түүнийг улс төрийн золиос болгохоос гадна хойд хөршид хэлмэгдүүлсэн гэж үздэг юм.Монгол Улсын Ардын багш, Хэл шинжлэлийн ухааны доктор, профессор С.Галсан гуай нэгэн удаа ярихдаа “Ю.Цэдэнбал хойно гэрийн хорионд байхдаа “Хятадаас л хол байгаарай. Төмөр-Очир Бээжин яваад шал өөр Төмөр-Очир болоод ирсэн шүү” гэж хэлээд л нэг асуултаа хоёр гурав давтаж асуугаад, их л хэцүү өрөвдөлтэй болчихсон байсан. Өдөр болгон хийдэг эмчилгээ нь үнэндээ өөрийг нь алж байсан даа…”гэж ярьсан удаатай.
Түүнийг өөд болсны дараа, ямар сайндаа л Ардчилсан хувьсгал ялсаны дараахан юм даа Ю.Цэдэнбалыг хаана оршуулах талаар Монголын төр хуралдахад Ардын их хурлын зарим депутат “Өвгөнийг тэр Орост нь оршуулчих. Монголд авчрах хэрэггүй. Бөөн зардал чирэгдэл болно” гэх мэтчилэнгээр сэтгэл шархлам, ар гэрийнхэн болоод үлдсэн үр хүүхдийнх нь сэтгэлийг эмзэглүүлж, голыг нь харлуулахаар үгс унагаж суухад Батлан Хамгаалах Яамны сайд, генерал Ш.Жадамба “Төр нь тэргүүнээсээ нүүр буруулж, төмөр нүүрээ харуулж байгаа бол арми нь маршалаа армийн ёсоор Монголд нь гүн хүндэтгэлтэйгээр оршуулна” гэж хэлээд ёсолчихоод гарч явсан гэдэг.
Ю.Цэдэнбалын хувьд Монголын төлөө их зүйлийг хийсэн хүн. Даанч түүний ачийг үзэж, гавьяаг нь алдаршуулахаар харж чадаагүй нь харамсалтай. Тэгвэл ирэх онд Монгол Улсын төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, Монгол Улсын баатар, Хөдөлмөрийн баатар, маршал Юмжаагийн Цэдэнбал агсаны мэндэлсний 100 жилийн ойг тохиолдуулан МАН-аас түүнийг бүрэн цагаатгах УИХ-ын тогтоолын төсөл санаачилсан байгаа аж. УИХ дахь МАН-ын бүлгийн 26 гишүүн санаачилсан энэхүү тогтоолын төсөлд гурван чухал асуудал хөндөгджээ.
Нэгдүгээрт, Монгол Улсын төр, нийгэм, цэргийн зүтгэлтэн Ю.Цэдэнбалыг улс төрийн талаар бүрэн цагаатгах,
Хоёрдугаарт, 1946-1988 он хүртэлх хугацаанд түүний ажиллаж, амьдарч байсан түүхт байрыг “Ю.Цэдэнбалын гэр музей” болгож зохион байгуулах,
Гуравдугаарт, түүний 100 жилийн ойг тэмдэглэх ажлыг зохион байгуулах Засгийн газрын комисс байгуулан, холбогдох төсөв хөтөлбөрийг гаргаж ажиллах саналуудыг тусгасан байна.
Ю.Цэдэнбал агсаны 100 жилийн ой тохиож байгаатай холбогдуулан түүний улс төрийн талаар хэлмэгдсэн нэр төрийг сэргээх, алдар гавьяаг нь мөнхжүүлэх, түүхэн үнэнийг ард түмэн, залуу хойчид хүргэж өвлүүлэх чиглэлээр сүүлийн үед нийслэл, аймаг, сум, орон нутгийн ард иргэд, төрийн бус байгууллагуудаас төрийн дээд шатны байгууллагуудад тогтмол санал хүсэлтээ уламжилж байжээ. Харин дээрх төслийг санаачилж, ажлыг гардан хийж байгаа хүн бол Увс нутгийн уугуул, УИХ-ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатар юм. Тэрбээр намаа болон нутгийнхнаа, цаашлаад улсынхаа ард түмнийг төлөөлж эл эрхмийг цагаатгахаар бүхнээ дайчлахын зэрэгцээ сөрөг хүчин болох АН-ынхантай үг, үзэл бодлоороо сөргөлдөж, заавал цагаатгах тогтоолыг батлуулж дэмжүүлэхээр, баатараа цагаатгаж, нутаг усныхан болоод Монголын ард түмнээ баярлуулж, 100 жилийн ойг нь хамтдаа тэмдэглэхээр зүтгэж байгаа юм. Тодруулбал, түүний мэндэлсний 100 жилийн ой ирэх жилийн есдүгээр сарын 17-нд болох гэж буйтай холбогдуулан МАН-ын бүлгийн гишүүд Ю.Цэдэнбалыг улс төрийн хувьд бүрэн цагаатгах хэрэгтэй, боломжтой гэж үзэж буй юм. Гэтэл Ч.Хүрэлбаатар тэргүүтэй нөхдийн өргөн барьсан энэхүү тогтоолын төслийг “Хүний хийсэн ажлыг зээлдэж, улс төрийн шоу хийж байна” хэмээн АН-ын бүлгийн дарга Б.Гарамгайбаатар эсэргүүцжээ.
Харин Ч.Хүрэлбаатар хариу тайлбар хийж, “Ю.Цэдэнбалыг цагаатгах асуудлаар АН матрын нулимс унагах шаардлагагүй юм шүү. Би өөрөө Ю.Цэдэнбал академийн дэд ерөнхийлөгчөөр 2003 оноос хойш ажиллаж байна. Манай академиас Ю.Цэдэнбал агсаны мэндэлсний 100 жилийн ойтой холбогдуулан авах арга хэмжээг нэлээд өргөн бүрэлдэхүүнтэй сууж байгаад ярилцаж хэлэлцсэн юм. Үүний дараагаар дандаа АН-ын сайд нараас бүрдсэн буюу Н.Алтанхуягийн Засгийн газрын үед бид нэг асуудал оруулсан нь Ю.Цэдэнбал агсаны мэндэлсний 100 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх Улсын комисс байгуулахаас гадна улс төрийн хувьд бүрэн цагаатгах тухай болон түүний 42 жил амьдарсан байрыг “Ю.Цэдэнбал даргын гэр музей” болгох гэдэг агуулга бүхий тогтоол дээр санал авахаар Засгийн газрын хуралдаанд материал оруулж байсан юм. Тэр үед Засгийн газар дандаа АН-ын гишүүдээс бүрдэж байсан. Тиймдээ ч тэд бидний энэ саналыг дэмжиж өгөөгүй. Гэсэн атлаа дахин өргөн барихаар одоо юунд матрын нулимс унагаад, улс төрийн шоу хийж байна гэж яриад буйг ойлгохгүй байна.
Тухайн үед нь асуудал тавихад дэмжээгүй байж одоо юу яриад байгаа юм? Түүнчлэн “Шударга ёс” эвслээс сонгогдсон УИХ-ын дэд дарга буюу Цагаатгалын комиссын дарга Л.Цог гуайд Ю.Цэдэнбалыг улс төрийн хувьд бүрэн цагаатгаж өгөөч гэдэг асуудлыг бид тавьсаар ирсэн. Л.Цог гуайд асуудал тавьснаас хойш үндсэндээ долоон сарын хугацаа өнгөрч байна. Мөн Засгийн газрыг шийдвэрээ гаргаж өгөөч гэж асуудал ярьсаар найман сар болов. Өөрөөр хэлбэл, бид энэ асуудлыг гэнэт гаргаж ирээгүй. Эртнээс асуудлыг тавьсаар ирсэн юм шүү” гэдгээ хэлээд байгаа юм. Түүний хувьд эл асуудлаар шоу хийгээгүй гэдгээ дахин дахин тодотгосоор байна. Харин АН-ынхан олон жилийн өмнө муу улс төр хийсэн байж магадгүй. Тогтоолын төсөл өргөн барьсан нь олон хүнийг хамарсан Ю.Цэдэнбал академийнхны хөдөлмөр гэнэ.
Дашрамд дуулгахад, дээрх тогтоолыг УИХ-аар хэлэлцэж санал хураана. Гэтэл бүлгийн дарга нь ингэж үгүйсгэсэн мэдээлэл хийж байгаагаас харахад АН-ынхан Ю.Цэдэнбалыг цагаатгах тогтоолын төслийг дэмжихгүй нь гэж харагдахаар байна. Тэгсэн хэдий ч Ардын намынхан бууж өгөхгүй, “АН дэмжихгүй байж болно оо. Угаасаа АН-ынхныг энэ тогтоолын төслийг дэмжинэ гэдэгт эргэлзэж байгаа. АН-тай, намгүйгээр Монголын ард түмэн энэ ойг тэмдэглээд явчихаж чадах байх. Хэрвээ дэмжихгүй бол АН энэ өдрөөс өмнө зарлачих хэрэгтэйсэн юм” гэжээ.
Энэ асуудалд АН-ынхан хэрхэн хандахыг хамтдаа харах цаг хугацаа үлдэв шив.
Эх сурвалж: 
Эх сурвалж www.wikimon.mn
