Ээлжит бус чуулган эх адаггүй улс төр болох уу

УИХ-ын дарга З.Энхболд наймдугаар сарын 3-14-ний хооронд ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулахаар 156 тоот захирамжаа гаргалаа.

Ээлжит бус чуулганы хэлэлцэх асуудлын эхэнд Монгол Улсын Засгийн газрын зарим гишүүнийг огцруулах, томилох тухай асуудал оржээ. Тэгэхээр УИХ-ын дарга асан Д.Дэмбэрэл нэг үг хэлсэн байгаа, “УИХ-д орж ирээгүй асуудлаар ээлжит бус чуулган зарлах захирамж гаргавал хууль бус үйлдэл болно” гэж.

Өчигдөр саарал ордноор юу болов гэхээр УИХ-ын даргад зургаан сайдын асуудлыг өргөн барих АН-ын бүлгийн гишүүнийг олох эрэл хайгуул байв. АН-ын бүлгийн гишүүд дотроос энэ асуудлыг Их хурлын даргад өргөн барьчих хүн олдохгүй байсаар 15.00 цаг хүрэв. Эх сурвалжийн мэдээлснээр бол Гарьдхүүгийн Баярсайхан гишүүн “Би өргөн барьчихъя” гэсэн ч гэнэт сураггүй болжээ. Өнөөдөр харин өргөн барих гишүүн гарч ирэх нь үү, яахнав. Хууль дүрмээрээ бол гарцаагүй АН-ын бүл­гийн гишүүдээс хэн нэг нь асуудлыг өргөн барьж байж чуулганаар хэлэлцэгдэх нь. Хэлэлцэгдэхээр болсон тохиолдолд МАН-ын бүлэг завсарлага авах гэнэ. Завсарлага нь хуулиараа ажлын таван өдөрт багтдаг. Намын бүлэг хоёр удаа завсарлага авах эрхтэй. Гэхдээ хоёр дахь удаад нь Их хурлын дарга шийднэ. Үүний дараа МАН-ын Удирдах Зөвлөл хуралдаж, улмаар Бага хурлаараа хэлэлцэх дүрэмтэй аж. Ингээд эцэстээ МАН-ын бүлгийн зүгээс Засгийн газарт байгаа АН-ын гишүүн зарим нэр бүхий сайд нарыг огцруулах асуудлыг зэрэгцүүлэн өргөн барих бололтой. Энэ бүхэн бол ээлжит бус чуулганы үйл явц хэрхэхийг ажиглаж буй улс төр судлаачдын байр суурь юм. Тэдний үзэж байгаагаар зургаан сайдыг огцруулах асуудал нь хоног хугацаа авсан, сунжирсан асуудал болж магадгүй нь. АН-ын хувьд ҮЗХ нь эрх мэдлээ Гүйцэтгэх зөвлөлдөө өгсөн болохоор Гүйцэтгэх Зөвлөлийн шийдвэр нь эцсийнх ажээ.

МАН Засгаас гарах үнэхээр дургүй байна уу? Чаргууцалдах цаад шалтгаан нь арай л өөрөөр харагдаж байгааг зарим нэг улс төр судлаачид бас бичээд эхэлжээ. Тэдний бичсэнээр бол МАН-ынхан энэ Засгийн газарт Сангийн яам, Зам тээврийн яам хоёрыг атгаж байгаа нь хамгийн үнэ цэнтэй, улс төр, эдийн засгийн өндөр ач холбогдолтой үйл явц аж. Өчигдөр гэнэт зарласан Сангийн сайд Ж.Эрдэнэбатын хэвлэлийн бага хурал нь МАН-ын зургаан сайд Засгийн газраас гарах нь тодорхой болсон эхний дохио гэж судлаачид үзжээ. Ж.Эрдэнэбат сайд өчигдөр юу гэж мэдэгдсэн гэхээр “Улсын хэмжээнд 2008-2014 оны төсөвт тусгагдсан ч санхүүжилт нь бүрэн хийгдэж чадаагүй, гэрээний үлдэгдэл төлбөртэй 286 төслийг санхүүжүүлэхээр болсон” тухай юм. Ингэхдээ Сангийн яамны зүгээс арилжааны банкуудтай гэрээ байгуулж Монголбанкнаас үнэт цаас худалдан авч өрийн бичиг бичин аж ахуйн нэгжүүдэд олгох замаар санхүүжилтийг шийдвэрлэхээр болжээ. 300 гаруй аж ахуйн нэгжээс шилж сонгосон энэхүү 286 компанийн цөөнгүй нь МАН-д ямар нэг хамааралтай гэж судлаачид үзсэн байх юм. УИХ-ын сонгууль есөн сарын дараа болно. Санхүүжилт хамгийн чухал. Ямар ч байсан Сангийн сайд Ж.Эрдэнэбат 286 аж ахуйн нэгжийн санхүүжилтийн асуудлыг төрөөс шийдэж амжжээ. Улсын төсвөөс эх үүсвэртэй, хамгийн их мөнгө эргэлдэж, хөдөлж байгаа төслүүд бол авто замын төслүүд байгаа. Өөр үзээд өгье гэсэн ч хөдөлж байгаа том төсөл Монгол Улсад байхгүй гэнэ. Эдгээр төслүүдийн учир начир, арга замыг дан ганц Зам тээврийн яам л мэднэ. Засгийн газраас зургаан сайд нь гарсан ч, гараагүй ч амжиж Сангийн яам, Зам тээврийн яам хоёр төсөл тендерүүдээ хөдөлгөж, хөрөнгө мөнгөнийх нь асуудлыг шийдэж айдгаа авдрандаа хийж чадлаа хэмээн нэгэн улс төр судлаач өчигдөр өөрийн блогтоо бичсэн байна лээ. Дараагийн сайд нь аль намын хэн ч гарч ирсэн нэгэнт шийдэгдсэн төсөл тендерүүдээр оролдож чадахгүй гэнэ. Учир нь Ж.Эрдэнэбат, Н.Төмөрхүү хоёрын үед ямар ч байсан аж ахуйн нэгжүүд хөрөнгө мөнгөтэй болж, зам гүүрийн том ажлууд амжилттай явагдлаа гэсэн ард түмэнд таалагдах пиар халхалж байгаа учраас тэр аж. Харин энэ олон төсөл тендерийн мөнгөний хэдэн хувь нь сонгуульд зарцуулагдахыг чөтгөр ч мэдэхгүй бололтой. Ингэж асуудлаа шийдсэн нам одоо сонгуульдаа чиглэгдэнэ, сөрөг пиараас өөр ямар ч ажил хийхгүй зургаадугаар сартай золгоно хэмээн судлаачид бичжээ.

Тэгэхээр судлаачдын үзэж байгаагаас харахад МАН цаанаа бол Засгаас нэг их зовох юмгүй гарах бололтой. Гарахдаа бас л өөртөө оноо авсан, улс орон, ард түмнээ нэлээн бодсон маягтай, дээр нь боломжийн тохироотой гарах аж. Харин Засгаас зарим сайдууд огцрохтой холбоотойгоор “Шударга ёс” эвслийн үнэ цэн нэлээн өндөрт байгааг тэд онцолжээ. “Шударга ёс” эвсэл гэхээр ард нь гарцаагүй Н.Энхбаяр яригдах болдог. Эх сурвалжуудын мэдээлж байгаагаар бол Н.Энхбаярыг Эрхүүд ирэхэд нь ч, Европт очиход нь ч, Сөүлд байхад нь ч АН, МАН-ын тодорхой хүмүүс очиж уулзалдаад байдаг бололтой. МАН-ын цөөнгүй гишүүд Н.Энхбаяртай уулзаж эвсэх, тэр байтугай буцаад нийлэх асуудлыг ч ярьдаг гэнэ. Түүний МАН-д тавьж байгаа болзол нь хатуу сурагтай. Нэгдлээ гэхэд намын удирдлагын 50 хувь манайх гэсэн болзлыг тавьсан гэж ойрын эх сурвалж нь мэдээллээ. МАН-ын зорилго нь “Шударга ёс” эвслийг бутлан задалж, Н.Энхбаярын хүмүүсийг өөртөө уусгаж байж сонгуульд амжилттай оролцоно гэж үзэж байгаа гэх. Тийм учраас сонгуулийн наана түүнтэй ямар нэг байдлаар ойлголцъё гэсэн лидерүүдийн тоо МАН-д хоног хоногоор нэмэгдэж байгаа ажээ. Гэхдээ яагаад ч ийм байдалд хүргүүлэхгүй байх олон хүчин зүйлс Монголын улс төрд өнөөдөртөө байгаа.

Харин АН-ын зүгээс Н.Энхбаяртай уулзаад байгаа нь хэн юм бэ. Мэдээж Н.Алтанхуяг хамгийн эхэнд нэрлэгдэнэ. Тэр хоёр ирэх сонгуулиар хэрхэх тухайгаа ярилцаагүй гэвэл түүн шиг худлаа юм байхгүй. Н.Алтанхуяг бол бодит хүч мөн. Дээр нь намын дарга З.Энхболд, Н.Алтанхуяг нарын ойлголцол муугүй байгааг улс төрчид ярьж байгаа. Н.Алтанхуягаасаа өмнө Н.Энхбаяртай уулздаг, ойлголцдог байсан хүмүүс бол өнөөдрийн Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт хоёр юм билээ. Зарим улс төрчид “Энэ хоёр чинь Н.Энхбаярын хуурай дүү нар нь явсан хүмүүс шүү дээ” гэж шууд хэлдэг. Өнөөгийн улс төрийн нөхцөл байдал, томчуудын толхилцоон мань хүнийг Н.Энхбаяртай уулзах боломжгүй болгож байгаа байж магадгүй.

Тэгэхээр наймдугаар сарын 3-нд эхлэх ээлжит бус чуулган эх адаггүй улс төржилт болох уу, үгүй юу гэдэгт судлаачдын байр суурийг голлон харахад тиймгүй бололтой. Улс төр судлаачдын үзэж байгаагаас харвал “Шударга ёс” эвсэл АН-ын бүлэгтэй Засагт эвсэнэ гэжээ. Дээр нь бие даагч гурав нэмэгдэнэ. АН-ын бүлгийн 35 гишүүн. Эвслийн 11, бие даагч гурав. 50+1 хангалттай ирц. Цаг хугацааны л асуудал байгаа болохоос биш МАН-ын зургаан сайд огцордгоороо огцорно хэмээн тэд үзжээ. Харин аль намаас ямар хүмүүс сайдын суудалд очихыг өнөөдөртөө хэлэхэд эрт байгаа бололтой. Сонирхуулахад, сүүлийн өдрүүдэд зарим нэг мэдээллийн сувгуудаар Шадар сайд У.Хүрэлсүх – Э.Батшугар (МАХН), БОАЖНХЯ-ны сайд Д.Оюунхорол-Г.Баяр­сайхан (АН), Барилга хот байгуулалтын сайд Д.Цогт­баатар-Д.Арвин (АН), Хөдөл­мөрийн сайд С.Чинзориг – Ц.Даваасүрэн (бие даагч), Сангийн сайд Ж.Эрдэнэбат – Б.Гарамгайбаатар (АН), Зам тээврийн сайд Н.Төмөрхүү – А.Гансүх (АН), Монгол Улсын сайд М.Энхсайхан – Н.Батцэрэг (МАХН) болох магадлалтай гэсэн жагсаалтыг гаргасан харагдана лээ.

http://dnn.mn